RYS HISTORYCZNY

Cyjanotypia jest techniką fotograficzną wykorzystującą światłoczułość soli żelaza, charakteryzująca się odbitkami w kolorze błękitu pruskiego. Została wynaleziona i opisana a następnie zaprezentowana w Royal Society of London przez Sir Johna Fredericka Williama Herschela w 1842 roku. Proces ten był trzecim obok Dagerotypii i Talbotypii lecz w odróżnieniu od nich nie bazował na związkach srebra. Mimo iż wynaleziona przez Sir Herschela - jednego z pionierów fotografii, swoją popularność zawdzięcza Annie Atkins. Wraz z ojcem Johnem George Childrenem brytyjskim chemikiem zoologiem i mineralogiem, szukając sposobu na zilustrowanie przygotowywanego przez siebie zielnika wykorzystywała technikę rysunku fotogenicznego, opublikowaną przez Talbota w styczniu 1839 roku. Po wynalezienu cyjanotypii przez zaprzyjaźnionego z rodziną Childrenów Herschela Anna zwraca się ku tej technice. W październiku 1843 roku własnym sumptem publikuję książkę ”Photographs of British Algae: Cyanotype Impressions” przedstawiającą fotogramy glonów. Ilustracje te wykonywała bez użycia aparatu, umieszczając rośliny na papierze pokrytym substancją światłoczułą i wystawiając go na działanie światła. Rezultatem tego były obrazy przedstawiające odbicie obiektów na niebieskim tle. Jej publikacja uchodzi obecnie za najstarsze dzieło w którym użyte zostały fotografie, wyprzedzając o około osiem miesięcy komercyjnie wydany „The Pencil of Nature” W.H. Talbota. Do roku 1853 ukazało się trzy tomy British Algae. Do czasów obecnych przetrwało jedynie 17 kopii tej książki. W latach pięćdziesiątych XIX stulecia Anna Atkins we wpółpracy z przyjaciółką  Anne Dixon wydała jeszcze co najmniej 3 publikacje zawierające ilustracje w technice cyjanotypii.

Szersze zastosowanie Cyjanotypia znalazła dopiero w po roku 1872, w którym we Francji na rynek komercyjny wprowadzony został gotowy, światłoczuły papier do wykonywania  kopii planów o nazwie papier ferro-prussiate. Odtąd inżynierowie, architekci, studenci uczelni technicznych wykorzystywali cyjanotypowy papier do kopiowania dokumentów planów, schematów i rysunków technicznych. W fotografii traktowana jako technika niższej rangi, wykorzystywana była głównie jako tańsza alternatywa do próbnego kopiowania i wykonywania odbitek bazujących docelowo na związkach srebra czy platyny.
Odkryta na nowo w latach sześćdziesiątych wraz z innymi technikami z początkowego okresu istnienia fotografii, była stosowana przez fotografów jako alternatywa dla szeroko skomercjalizowanych i popularnych materiałów żelatynowo srebrowych. W chwili obecnej za sprawą relatywnie łatwego i taniego sposobu produkcji negatywów z plików cyfrowych stała się najtańszym i najpopularniejszym procesem chemicznym bardzo chętnie wykorzystywanym przez wielu fotografów. Możliwość łatwej aplikacji na innych powierzchniach niż papier znajduje zastosowanie w designie i wzornictwie przemysłowym.

TECHNIKA PRACY

W pomieszczeniu oświetlonym słabym światłem żarowym papier akwarelowy pokrywany jest roztworem  cytrynianu amonowo-żelazowego, żelazicyjanku potasu i wody,  tworząc warstwę światłoczułą na jego powierzchni. Po wysuszeniu w ciemności, papier jest naświetlany stykowo w kopioramie poprzez bezpośrednie zetknięcie z negatywem lub innym płaskim obiektem. W wyniku zachodzącej pod wpływem promieni UV redukcji cytrynianu amonowo-żelazowego i reakcji z żelazicyjankiem potasu powstaje błękit pruski. Po naświetleniu odbitka jest płukana i suszona.